အာဏာကို ျဖတ္လမ္းကလိုခ်င္တယ္၊ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ကို ကာကြယ္ရမယ္ အာဏာ --- အာဏာ --- ဆိုတဲ့ စကားလံုးနဲ႕ ဒီမိုကေရစီမွာ ေခါင္းေဆာင္မရွိရဆိုတဲ့ အရွက္မရွိအေပါစား အယူအဆေတြကို အာဏာရူးေအာက္ဆြဲ ဘေလာ့ဂ္မ်ားမွာ အဆက္မျပတ္ေဖာ္ျပေလ့ရွိတာကို ေတြ႕ရတဲ့အတြက္ အာဏာ နဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မႈဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာကို ကၽြန္ေတာ္ေလ့လာမိသေလာက္ တင္ျပလိုက္ပါတယ္။
အာဏာရွိျခင္း ဆိုသည္ႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္ႏိုင္ျခင္း စြမ္းရည္တို႕ဟာ မတူညီတဲ့ အခ်က္(၂)ခုျဖစ္တယ္ဆိုတာ ခြဲျခား သိရပါမယ္။
အာဏာ (Power) ဆိုတဲ့ စကားလံုးရဲ႕ အဓိပၸာယ္အမ်ားႀကီးထဲက ကၽြန္ေတာ္ အခုယူထားတဲ့ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္ ကေတာ့ အာဏာဆိုသည္မွာ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕ စြမ္းရည္ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္လိုစြမ္းရည္လဲဆိုေတာ့ ႀကိဳတင္ရည္ရြယ္ထားတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုခုကို လူအမ်ားႏွင့္ဆက္ဆံျခင္းအား အေျခခံၿပီး ေအာင္ျမင္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ စြမ္းရည္ ကို အာဏာလို႕ ေခၚပါတယ္။ မူကြဲ ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။
Weber ဆိုတဲ့ ပညာရွင္တစ္ေယာက္ဖြင့္ဆိုခဲ့တာကေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု အတြင္းမွာ ဆန္႕က်င္ကန္႕ကြက္မႈေတြ အၾကားက မိမိအလိုဆႏၵအတိုင္း ျပဳလုပ္ႏိုင္တဲ့ ေနရာရယူထားသူဟာ အာဏာရွိသူ လို႕ ဖြင့္ဆိုခဲ့ျပန္ပါတယ္။
ေခါင္းေဆာင္မႈ စြမ္းရည္ (Leadership Ability) ဆိုတာကေတာ့ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္မ်ား ခ်မွတ္ကာ ထိုပန္းတိုင္သို႕ေရာက္ရွိ ရန္ခ်ီတက္ေနၾကသည္႕ အဖြဲ႕အစည္း (သို႕) အုပ္စု တစ္ခု၏ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ မ်ားအား လႊမ္းမိုးႏိုင္မႈ စြမ္းရည္ ဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ ရပါတယ္။
အာဏာ နဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မႈ (၂)မ်ိဳးစလံုးဟာ အသြားအျပန္ ရွိတဲ့အရာေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့
- အာဏာ နဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မႈ (၂)ခုစလံုးမွာ လူတစ္ဦး တစ္ေယာက္ကေန တစ္ျခားတစ္ဦးတစ္ေယာက္ ကို ကူးလူးဆက္ဆံမႈ ျပဳရပါတယ္။
- လူအမ်ားသာမန္နားလည္ထားၾကတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈ ရဲ႕ အဓိပၸာယ္ ေတြအနက္က အေရးႀကီးတဲ့ သိသာထင္ရွားမႈ တစ္ခုရွိပါတယ္။ - ေခါင္းေဆာင္ဆိုတာ ကိုယ္က်ိဳးအတြက္ (သို႕) မိမိကုိယ္ကို စိတ္ေက်နပ္မႈ ရဘို႕အတြက္ ထက္ အမ်ားအက်ိဳး ၊ အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အက်ိဳး ပန္းတိုင္ေရာက္ဘို႕ ကိုသာလွ်င္ ဦးစားေပးသည္ ဆို တဲ့အခ်က္ပဲျဖစ္ပါတယ္။
အာဏာကို ကိုင္စြဲထားသူမ်ားအေနနဲ႕ သူတို႕ ရည္မွန္းထားတဲ့ ရလဒ္ ကိုသာ ဦးစားေပးပါတယ္။
ေခါင္းေဆာင္ဆိုတဲ့ သူေတြကေတာ့ ဘယ္လိုေနရာ ရာထူးမ်ိဳးကိုမွ ရယူမထားတဲ့သူေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာေပးရရင္ (ဂႏၵီ ၊ မာတင္လူသာကင္း ၊ အိုင္စတိုင္း) အစရွိတဲ့သူေတြဟာ ေခါင္းေဆာင္ေတြပါ။ ဒါေပမယ့္ ေခါင္းေဆာင္ဆိုသူမ်ားဟာ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုခုကို ရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္ေတြခ်မွတ္ၿပီး ေတာ့အဲဒီ့ပန္းတိုင္ ေတြကို ရရွိ ၊ ေရာက္ရွိေအာင္ အကူအညီေပးၾကတဲ့ သူေတြျဖစ္ပါတယ္။
ေခါင္းေဆာင္တိုင္းမွာ အာဏာရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ အာဏာရွိသူတိုင္းဟာ ေခါင္းေဆာင္ မဟုတ္
အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ပန္းတိုင္ခ်မွတ္ရာမွာ ပါ၀င္ကူညီသူေတြကေတာ့ အာဏာနဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မႈ စြမ္းရည္ (၂) မ်ိဳးစလံုးကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။
ဘယ္သူ၊ ဘယ္လို၊ ဘယ္အခ်ိန္၊ ဘာေၾကာင့္ ေခါင္းေဆာင္မႈမ်ား ေပၚေပါက္လာရသလဲ အခ်က္ေတြကို ေျဖရွင္းခ်က္ ေပးတဲ့ သီအိုရီေတြရွိပါတယ္။
- မဟာလူသား သီအုိရီ (Great Man (sis) Theory) - လူတစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ ပံုစံ သို႕ ၀ိေသသလကၡဏာ (Characteristics) ေတြေပၚမွာ အေျခခံထားတဲ့ သီအုိရီျဖစ္ပါတယ္။
- လူမႈအေဆာက္အအံုတစ္ခု အတြင္းပါ၀င္သည္႕ လူမ်ား၏ ဥာဏ္ရည္၊ ဂုဏ္သိကၡာ အစရွိသည္႕ အရည္အခ်င္းရွိမႈ မရွိမႈ အနည္းအမ်ားသည္ မတူညီပါ။ ထိုေၾကာင့္ လူမ်ားစုအား အရည္အခ်င္းသာသည္႕ လူ၏ ေရွ႕ေဆာင္မႈေနာက္ကို လုိက္ၾကရသည္။
- အျမင္ၾကြယ္၀မႈ၊ ပညာဥာဏ္ျပည္႕စံုမႈ၊ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး ခ်က္ခ်ာေရလည္မႈ တို႕တြင္ ပိုလွ်ံသည္ဟု (With excess amount) ေျပာရေလာက္ေအာင္ပင္ အရည္အေသြးရွိသည္႕ လူတစ္ေယာက္ က အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုခုအေပၚတြင္ သူကၽြမ္းက်င္သည္႕ အရည္အခ်င္းမ်ားအား အသံုးျပဳ လာေသာအခ်ိန္တြင္ ေခါင္းေဆာင္မႈ ေပၚထြန္းလာသည္။
- ေက်ာရိုးအျဖစ္အေျခခံထားသည္႕ အယူအဆမွာ လူက သမိုင္းကိုေရး၍ သမိုင္းက လူကိုဆံုးျဖတ္ျခင္း (သို႕) သမိုင္းကလူကိုေရးျခင္း မဟုတ္ ဆိုသည္႕ အခ်က္ျဖစ္သည္။
- ဥပမာအျဖစ္ေပးႏိုင္သည္႕ သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားမွာ နပိုလီယန္ႏွင့္ ျပင္သစ္ေခာတ္ေျပာင္းေတာ္ လွန္ေရး၊ ေဂ်ာ့ခ်္ ၀ါရွင္တန္ႏွင့္ အေမရိကန္ သမိုင္း၊ ၁၆ရာစုႏွစ္အတြင္းက လူသာ ဦးေဆာင္ခဲ့သည္႕ ပရို တက္စတင့္ ဘုရားေက်ာင္းမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္႕ ဘာသာေရးလႈပ္ရွားမႈ၊ လီနင္ ႏွင့္ ထေရာ့စကီး (Trotsky) တို႕ဦးေဆာင္ခဲ့သည္႕ ၁၉၁၇ ရုရွား ေတာ္လွန္ေရး၊ အိုင္စတုိင္းႏွင့္ ေခာတ္သစ္ရူပေဗဒ ပညာရပ္၊ ဂႏၵီႏွင့္ အိႏိၵယ ႏိုင္ငံလြပ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈ၊ မာတင္လူသာကင္းႏွင့္ လူျဖဴ လူမည္း မခြဲျခား ေရးလႈပ္ရွားမႈ မ်ားသည္ မဟာလူသားေခါင္းေဆာင္မႈ မ်ားမွေပါက္ဖြားလာသည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။
- ေခါင္းေဆာင္လိုသူရွိ၍သာ ေခါင္းေဆာင္မႈေပၚေပါက္လာရသည္ဟု လံုးလံုးခံယူထားသည္။
- ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာမည္႕သူတစ္ေယာက္သည္ စိတ္ေနစိတ္ထား ၊ အမူအရာအစရွိသည္႕ ထင္ရွားခ်က္မ်ား ရွိ ၊ မရွိဆိုသည္႕ အခ်က္မ်ားအား စိတ္ပညာရွင္မ်ားရွာေဖြရန္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႀကိဳးစားခဲ့ၾက ပါသည္။ သို႕ေသာ္ သိသာထင္ရွားေလာက္သည္႕ အခ်က္မ်ား ေဖာ္ထုတ္ဖြင့္ဆိုျပႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ၾကေသးပါ။ - ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာသူမ်ားထံတြင္ ေယဘုယ်ေတြ႕ရွိရသည္႕ အခ်က္မ်ားမွာ - ထက္ျမက္မႈရွိျခင္း (Smarter) ၊ ပတ္၀န္းက်င္သစ္တစ္ခုႏွင့္ လ်င္ျမန္စြာ အံ၀င္ခြင္က် ျဖစ္ေအာင္ ျပဳက်င့္ေနထိုင္ႏိုင္ျခင္း ၊ လူအမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံေရးေကာင္းမြန္ျခင္း၊ အမ်ားတကာထက္ပိုၿပီး သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားအား ရွာေဖြစုေဆာင္းႏိုင္ျခင္း ႏွင့္ ျဖန္႕ေ၀ေပးမႈျပဳႏိုင္ျခင္း၊ ျဖစ္ပ်က္ သြားသည္႕ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုခုအား ပထမဦးဆံုး ေကာက္ခ်က္ေပးႏိုင္သူ ၊ ပထမဦးဆံုး သိရွိနားလည္ႏိုင္သူ ျဖစ္ျခင္းစသည္႕ အခ်က္မ်ားသာ လ်င္ေတြ႕ရွိရပါသည္။ (အေမရိကန္သမၼတ ေဂ်ာ့(ခ္) ဘြတ္(ရွ္) ထံတြင္ ထိုအရည္အခ်င္းမ်ား တစ္ခုမွ မရွိဟု ဆိုၾကပါသည္။ သို႕ေသာ္ အျခား မ်ားစြာေသာ သမၼတမ်ားထံတြင္လည္း ထိုအရည္အခ်င္းမ်ား မရွိၾကပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်တစ္ခုမွာ ထိုသမၼတ မ်ားသည္ အာဏာရွိသူမ်ားသာ ျဖစ္ကာ ေခါင္းေဆာင္ မဟုတ္ဆိုသည္႕ အခ်က္သာ ျဖစ္ပါသည္။
- အထက္ပါအရည္အခ်င္းမ်ား ျဖစ္ေပၚလာရျခင္းမွာ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္အေနႏွင့္ အဆင့္အတန္းေနရာ (ရာထူး) တစ္ခုခုအား ရရွိေရာက္ရွိသြား၍လား၊ သို႕မဟုတ္ ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေနကေျပာင္းလဲ ေပး၍ ထိုကဲ့သို႕ေသာလူ ျဖစ္သြားသည္လား ဆိုသည္႕ အခ်က္အား သိရွိရန္မွာ အလြန္ပင္ခက္ခဲသည္ဟု ပညာရွင္မ်ား ယူဆထားၾကပါသည္။ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး ျဖစ္ေပၚလာသည္႕ Causality (Cause and effect) အက်ိဳးတရား ၊ အေၾကာင္းတရားမ်ားသည္ မည္သည္႕ေနရာတြင္ ဇစ္ျမစ္တည္ေနပါသနည္း။
၂။ အေျခအေန အခ်ိန္အခါတုိ႕ႏွင့္သာ သက္ဆိုင္သည္ဟု ယူဆသည္႕ ဥပေဒသ - (မဟာလူသား သီအုိရီႏွင့္ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္သည္)
- အဓိကအေျခခံ ထားသည္႕ အယူအဆမွာ - သမိုင္းကသာလွ်င္ လူသားအား ပံုသြင္းသည္ (History makes man)
- အခ်ိန္၊ ေနရာ ႏွင့္ အျဖစ္အပ်က္အေျခအေနမ်ားေပၚတြင္သာ မူတည္၍ ေခါင္းေဆာင္မ်ား ေပၚေပါက္လာရသည္ (အျဖစ္အပ်က္ႏွင့္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အခ်ိန္မ်ား ႏႈတ္ထုတ္လိုက္ပါက ထိုေခါင္းေဆာင္မ်ား ေပၚေပါက္လာစရာအေၾကာင္းမရွိဟု ခံယူသည္)
- ဤဥပေဒသက ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးေပၚထြန္းလာရသည္ဆိုျခင္းမွာ ထိုသူတစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္း၏ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးေၾကာင့္မဟုတ္ပဲ အဖြဲ႕တစ္ခု သို႕ လူသားမ်ားအေနႏွင့္ လိုအပ္လာသည္႕ အခ်ိန္၊ စိတ္ဆႏၵမ်ားႏွင့္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ထားရွိၾကမႈမ်ားအေပၚတြင္ အေရာင္တင္ေဖာ္က်ဴးေပးႏိုင္သည္႕ လူသားတစ္ဦးေပၚထြက္ လာျခင္းမွ အစျပဳ၍ ေခါင္းေဆာင္တစ္ေယာက္ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဆိုျခင္းကို ကၽြန္ေတာ္တို႕ကိုယ္တိုင္ ေမးခြန္းထုတ္ကာ ေလ့လာစမ္းစစ္ၾကရန္ ညႊန္ျပထားသည္။
- မည္ကဲ့သို႕ လူစားမ်ိဳးျဖစ္သည္ဆိုျခင္းအား အေရးမထားပါ။ ဘယ္သူ၊ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘာ့ေၾကာင့္ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာရသလဲ ဆုိျခင္းကိုသာ အေလးထားပါသည္။ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုအေၾကာင္း ဂဂဏဏ သိရွိရန္ႏွင့္ ထိုအဖြဲ႕အစည္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ သို႕ လိုအပ္ခ်က္မွာ ဘာျဖစ္သည္ဆိုျခင္းကိုသာ သိရွိရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ထိုအဖြဲ႕အစည္း၏ လိုအပ္ခ်က္က မည္သူကေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ႏိုင္သည္ဆိုျခင္း ႏွင့္ မည္သည္႕အတြက္ေၾကာင့္ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာရသည္ဆိုသည္႕ အခ်က္အား ေျပာျပႏိုင္ေပလိမ့္မည္။
၃။ လူမႈေရးသိပၸံရႈေထာင့္ အျမင္ သီအိုရီ (Sociological Theory)
- မဟာလူသား သီအိုရီႏွင့္ ၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ သီအိုရီ (သီအိုရီ ၁ ႏွင့္ ၂) တို႕ကို အတူအကြေပါင္းစည္းေပး သည္႕ အျမင္ျဖစ္သည္။
- ေခါင္းေဆာင္မႈ ေပၚေပါက္လာရျခင္း၏ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္း (၃) ရပ္မွာ (၁) ကုိယ္ရည္ကိုယ္ေသြး (Personality) (၂) အဖြဲ႕အစည္း တည္ေဆာက္ထားသည္႕ သေဘာ သဘာ၀ (nature of the group) ႏွင့္ (၃) ထိုအဖြဲ႕အစည္း ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႕ေနရသည္႕ ျပသနာမ်ား ႏွင့္ စိန္ေခၚမႈမ်ား ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
- ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး၏ ေခါင္းေဆာင္မႈေပးခ်က္ (သို႕) လမ္းညႊန္ခ်က္ သည္ ထိေရာက္သည္႕ အခ်ိန္အခါ အေျခအေနမ်ားရွိသကဲ့သို႕ တစ္ခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားတြင္ ဘာေၾကာင့္မေအာင္ျမင္ရသလဲ ဆိုသည္႕ ေမးခြန္းကို ဤ သီအိုရီက အေျဖေပးပါသည္။
- ေခါင္းေဆာင္ ၏ အရည္အခ်င္းေပၚတြင္သာမက ထိုေခါင္းေဆာင္ ႀကံဳေတြ႕ေနရသည္႕ အေျခအေန အခ်ိန္အခါမ်ားကိုပါ ထည္႕သြင္းစဥ္းစားသည္။
ျဖစ္ရပ္တစ္ခုအား စဥ္းစားၾကည္႕ၾကပါစို႕။
အိမ္ျဖဴေတာ္မွ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူမ်ားႏွင့္ သတင္းေထာက္မ်ား အေျခအတင္ အျငင္းပြားေနၾကသည္။ အျငင္းပြားရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမွာ သတင္းေထာက္မ်ားမွ ဒီအစိုးရ အမွားေတြ အမ်ားႀကီးလုပ္ခဲ့တယ္ဆိုတာကို သမိုင္းက သက္ေသထူလိမ့္မည္ ဟု ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူမ်ားအား ေျပာၾကားခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူမွ ျပန္လည္တုန္႕ျပန္သည္မွာ မွားလိုက္ေလေမာင္ရင္ရယ္ သမိုင္းကိုေရးေနတာက ငါတို႕ကြဲ႕ ဟူ၍ပါ။
- အိမ္ျဖဴေတာ္ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ ေထာက္ျပလိုသည္႕အခ်က္မွာ သူတို႕ထံတြင္ ျဖစ္ပ်က္ေနသည္႕ အေျခအေနမ်ားအား ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္သည္႕ အာဏာ ပါ၀ါရွိသည္ဆိုသည္႕ အခ်က္အား ထင္ရွားေစလိုျခင္း ျဖစ္သည္။ (ဥပမာ - အီရတ္ စစ္ပြဲအား ေအာင္ျမင္ေအာင္တိုက္ခိုက္ႏိုင္ျခင္း)
- သို႕ေသာ္ သတင္းေထာက္ ဆိုလိုခ်င္သည္မွာ ထိုအစိုးရအား သူတို႕ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့သည္႕ အခ်က္မ်ားေပၚတြင္ ဆန္းစစ္မႈျပဳလုပ္မည္မဟုတ္ပဲ သူတို႕ မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့သည္႕ အခ်က္မ်ားေပၚတြင္သာ ဆန္းစစ္မႈ ျပဳလုပ္မည္ ဟု ဆိုလိုလိုျခင္းသာျဖစ္သည္။
- ရလာမည္႕ အက်ိဳးဆက္မ်ား အား သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက ေစာင့္ၾကည္႕ေနၾကမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။
